gemeente
Rechtmatigheid in het kader van de accountantscontrole vereist dat de baten en lasten in de jaarrekening en de
balansmutaties rechtmatig tot stand zijn gekomen. Aangezien de baten en lasten en de balansmutaties in de
jaarrekening een optelsom zijn van diverse financiële beheershandelingen (zoals het beslissen tot het toekennen
van een subsidie, het betalen van rekeningen, het opleggen van een belastingaanslag, etc.) staan deze
handelingen centraal bij de toets die de accountant verricht; deze moeten gebeuren volgens de regels die
gelden. Een voorbeeld: subsidie mag alleen worden toegekend als er een subsidieregeling is en als de
aanvragen voldoen aan de eisen zoals gesteld in deze regeling.
Voorts moeten alle uitkomsten van de handelingen in het financieel beheer worden vastgelegd in de
administratie; het moet traceerbaar zijn welke subsidies zijn toegekend, wanneer betalingen hebben
plaatsgevonden enzovoorts. Verder moeten alle financiële beheershandelingen niet alleen voldoen aan
specifieke regels (bijvoorbeeld de subsidievoorschriften), maar moeten ze ook in overeenstemming zijn met
financiële regels, zoals de financiële verordening en de controleverordening van de gemeente. Tevens moet
worden voldaan aan de Gemeentewet en het Besluit Begroting en Verantwoording, waarin is voorgeschreven
aan welke regels de begroting en jaarstukken minimaal dienen te voldoen. Ook dienen de financiële handelingen
te passen binnen de door de raad geautoriseerde begroting. In de begroting zijn de maxima voor de lasten per
programma vermeld, die de raad heeft vastgesteld. Dit betekent dat de maxima niet mogen worden
overschreden zonder aparte autorisatie van de raad. De bedragen moeten op het juiste programma zijn geboekt.
Hierboven zijn al enige voorbeelden gegeven van wet- en regelgeving die relevant is voor de rechtmatigheid.
Daaronder vallen ook raadsbesluiten die de raad uit hoofde van zijn kaderstellende rol neemt, mits daar een
financieel aspect aan is verbonden; het gaat immers om de rechtmatigheid van posten uit de jaarrekening. Een
voorbeeld van 'hogere' relevante regelgeving vormen de Europese aanbestedingsrichtlijnen (EAR) die door de
Europese Commissie zijn vastgesteld. Als een decentrale overheid - bijvoorbeeld een gemeente - een
aanbesteding doet, dan moet worden nagegaan of de EAR van toepassing zijn. Is dat het geval, dan zal de
accountant moeten toetsen of de aanbesteding ook conform de EAR heeft plaatsgevonden. Voor een voorbeeld
van werkzaamheden van de accountant bij subsidies en uitkeringen zie kader.
Rechtmatigheid en handelingen en beslissingen van niet financiële aard
De vraag wat rechtmatigheid in het kader van de begroting niet inhoudt is ook belangrijk. Kort gezegd komt het
erop neer dat handelingen en beslissingen van niet-financiële aard, bijvoorbeeld in relatie tot de
arbeidsomstandighedenwet of de privacywetgeving, buiten de reikwijdte van de rechtmatigheidcontrole door de
accountant vallen. Dat geldt niet als er indicaties zijn van tekortkomingen die belangrijke financiële risico's
opleveren. Van de accountant wordt niet verwacht dat hij handelingen en beslissingen van niet-financiële aard
door gegevensgericht onderzoek inhoudelijk toetst, dus door alle onderliggende bescheiden te controleren. Wat
hij beoordeelt is het systeem van risicoafweging. De centrale vraag daarbij is of dat systeem zodanig is dat het
bestuur in staat is een goede afweging te maken. Met andere woorden: hij hanteert een systeemgerichte
benadering voor zijn controle.
