De accountant is verantwoordelijk voor de uitvoering van de controle in overeenstemming met de vaktechnische
randvoorwaarden. Voor de rechtmatigheid is algemene kennis van de relevante wet- en regelgeving van belang.
De accountant zal toetsen of de wet- en regelgeving door de gemeente in acht zijn genomen. De
accountantscontrole richt zich op de beoordeling van de opzet, het bestaan en de werking van het systeem van
kwaliteitsborging ter uitvoering van de wet- en regelgeving, aangevuld met deelwaarnemingen (steekproeven).
Over de interpretatie van wet- en regelgeving zal de accountant overleg moeten voeren met het
verantwoordelijke management of met een (juridische) deskundige. De eindverantwoordelijkheid voor het
afgeven van een accountantsverklaring blijft bij de accountant liggen. Als er sprake is van onrechtmatigheden
met een materiële betekenis, die gevolgen hebben voor de strekking van de accountantsverklaring; of als de
accountant stuit op een overschrijding van de rapporteringstoleranties - indien die zijn overeengekomen - moet
rapportering plaatsvinden aan de raad, in het rapport van bevindingen bij de accountantsverklaring. Daarbij
spelen zowel kwantitatieve als kwalitatieve (i.e. professional judgement-) overwegingen een rol (zie ook verder).
Men kan ervoor kiezen dat de accountant, uit hoofde van zijn natuurlijke adviesfunctie, óók een zogenoemde
managementletter uitbrengt met meer gedetailleerde bevindingen die niet direct de verklaring raken. Hij kan
daaraan aanbevelingen voor verbeteringen toevoegen. Een dergelijke managementletter is uiteraard bestemd
voor het college en voor het management van het gemeentelijk apparaat.
De accountantsverklaring en rechtmatigheid
De accountantsverklaring is belangrijk voor de raad, omdat zij een rol speelt bij het oordeel van de raad over
de wijze waarop het college het beleid en het daarmee samenhangend financieel beheer heeft uitgevoerd.
De accountantsverklaring is vooral belangrijk voor het verlenen van décharge aan het college en voor het
eventueel starten van een indemniteitsprocedure. Zie daarvoor ook artikel 198 Gemeentewet.
Vanaf het verslagjaar 2004 bevat de accountantsverklaring een oordeel over het getrouwe beeld én de
rechtmatigheid (zie kader). Een getrouw beeldverklaring houdt in dat de uitkomsten van het gevoerde
financieel beheer getrouw in de jaarrekening worden weergegeven, waarbij rekening wordt gehouden met
het doel waarvoor de verantwoording is opgesteld. De doelstellingen moeten worden afgestemd op de
belanghebbenden, in dit geval de gemeenteraad. Een getrouw beeld impliceert dat de jaarrekening geen
zodanige fouten en/of onzekerheden bevat dat het oordeel van de gebruiker beïnvloed wordt. Het begrip
getrouw beeld komt uit het boek 2 BW titel 9, waar de wettelijke vereisten zijn opgenomen die aan een
jaarrekening worden gesteld. Daarbij wordt gerefereerd aan het getrouwe beeld van vermogen en resultaat.
In het Besluit Begroting en Verantwoording is dit begrip gekoppeld aan de financiële positie en de baten en
lasten. Een getrouw beeldverklaring is niet nieuw, daarom wordt er hier niet verder op ingegaan.
Accountantsverklaring
Accountantsverklaring met oordeel over het getrouwe beeld en rechtmatigheid
Het oordeel van de accountant zoals dat is verwoord in de goedkeurende accountantsverklaring luidt als volgt:
'Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening van gemeenten(plaatsnaam) getrouw en in overeenstemming met het
Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten zowel de baten en lasten over(jaartal) als de activa en
passiva per 31 december(jaartal) weergeeft, en dat de in deze jaarrekening opgenomen baten en lasten, alsmede de
balansmutaties tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met van toepassing zijnde wettelijke
regelingen waaronder gemeentelijke verordeningen.'
Wat houdt rechtmatigheid in de accountantsverklaring in?
Rechtmatigheid als onderdeel van het oordeel van de accountant is wel nieuw en vergt daarom enige uitleg.
Rechtmatigheid in brede zin betekent het voldoen aan de wettelijke kaders en regelgeving. Voor gemeenten zijn
dat de wet- en regelgeving van hogere overheden en die van de gemeente zelf. De geldende wet- en regelgeving
kan voor een gemeente betrekking hebben op een zeer omvangrijk gebied. Van belang is daarom dat
onderscheid wordt gemaakt tussen het juridische begrip rechtmatigheid en het begrip rechtmatigheid in het
kader van de accountantscontrole. Dit laatste begrip is beperkter dan het juridische begrip rechtmatigheid en
wordt in het Besluit Accountantscontrole Gemeenten zo goed mogelijk afgebakend. Volledigheidshalve wordt
hier nog vermeld dat onrechtmatigheid niet synoniem is met fraude. Bij fraude is altijd sprake van opzet.
